demo

  • Full Screen
  • Wide Screen
  • Narrow Screen
  • Increase font size
  • Default font size
  • Decrease font size
There are no translations available.



ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗΣ
ΤΗΣ ΑΡΝΗΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΛΕΡΟΥ
Dubai η Λέρος ;                
Σκέψεις πάνω σε ένα σύγχρονο δίλημμα
Δυνατότητες ανάπτυξης του νησιού
Βασισμένες κυρίως στις δικες του δυνάμεις
Αποσαφηνίζοντας , προβάλλοντας και αξιοποιώντας
Τις πολύτιμες ιδιαιτερότητες του τόπου. 2011

1. ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

Ιδιαιτερότητα του νησιού δεν είναι ο ήλιος και η θάλασσα. Υπάρχουν νησιά στο Αιγαίο με πολύ καλύτερες παραλίες και θάλασσες από τις δικές μας, ευκολότερη πρόσβαση και πολύ καλύτερες τουριστικές υπηρεσίες. Ποια είναι τότε εκείνη η ιδιαίτερη ταυτότητα που κάνει τον τόπο, παρά τα δεκάδες του προβλήματα, να έχει φανατικούς θαυμαστές και σταθερούς επί χρόνια περιοδικούς κατοίκους και επισκέπτες, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό;

Αυτό θα έπρεπε να είναι το κύριο θέμα μιας έρευνας εκείνων που θέλουν στ αλήθεια να αλλάξουν το παρόν και το μέλλον του νησιού χωρίς να καταστρέψουν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του. Θα επιχειρήσουμε, σύμφωνα με τη προσωπική μας εμπειρία , να αναδείξουμε κάποια χαρακτηριστικά του τόπου, κάποιες πολύτιμες ιδιαιτερότητες του, που αξίζει να αποσαφηνιστούν, διατυπωθούν και προβληθούν προς τα έξω σαν συστατικά σημάδια μιας ταυτότητας, ενδιαφέρουσας και γοητευτικής, με ουσιαστική υπερτοπική αξία.

Α. Φυσικά χαρακτηριστικά του Τόπου.

Στοιχεία γεωγραφικά, κλιματολογικά, γεωλογικά, τοπογραφικά, υδρολογικά.

Η Λέρος είναι ένα μικρό σχετικά νησί στο κέντρο ενός συμπλέγματος από πολύ μικρά και μεγαλύτερα νησιά . Έχει ένα ιδιαίτερο σχήμα με δεκάδες πολύ μικρούς και μεγαλύτερους κόλπους. Το μεγάλο μήκος της παραλίας αναλογικά με την συνολική επιφάνεια, γεννά ένα πλούτο εικόνων στη σχέση της στεριάς με τη θάλασσα, ένα πλούτο τοπίων.

Αυτή η πλούσια μικρογεωγραφια γεννά με τη σειρά της μια τεράστια βιοποικιλότητα. Στο βιβλίο του 1888 ΧΩΡΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΛΕΡΟΥ ο γιατρός από το Κάιρο Διονύσης Ι. Οικονομοπουλος αναφέρει χαρακτηριστικά πως το νησί διαθέτει τοπική ξυλεία, άφθονα υπόγεια πόσιμα νερά και καλλιέργειες, σε ποσότητες επαρκείς για τις ανάγκες των κατοίκων του. Συγκεκριμένα αναφέρει πως η Λέρος τότε, παράγει Κριθάρι, όσπρια, σουσάμι, βαμβάκι, καπνά, μεγάλη ποικιλία αμπελουργικών, οινόπνευμα, κρασί, ρακή, πορτοκάλια, λεμόνια, νεράντζια, μανταρίνια, ροδάκινα, δαμάσκηνα, μήλα, σύκα, κουκουνάρια, αμύγδαλα, μέλι, ελιές και λίγο λάδι. Αναφέρει επίσης 15 είδη δένδρων, 16 είδη θάμνων, 72 είδη φυτών, 50 είδη ιατρικών και αρωματικών βοτάνων και τέλος 12 είδη λουλουδιών που ευδοκιμούν στο νησί. Τέλος περιγράφει μια πλούσια αλιευτική και μια μέτρια κτηνοτροφική δραστηριότητα. Σημειωτέον ότι το νησί τότε είχε περίπου τους 4000 μόνιμους κάτοικους και 1000 περίπου Λεριους κατοίκους εξωτερικού, πληθυσμό καθόλου ευκαταφρόνητο για το μέγεθος του και την εποχή.

Β. Οικιστικά χαρακτηριστικά του Τόπου.

Το κτισμένο περιβάλλον του νησιού μαρτυρεί μια πλούσια ιστορία με μεγάλες αντιθέσεις που συνυπάρχουν. Πέρα από τα ελάχιστα, λόγο ανύπαρκτου ανασκαφικού έργου, μνημεία της αρχαιότητας υπάρχει πλούτος μεσαιωνικών μνημείων που εξελίσσονται με αργό ρυθμό σε λαϊκό ανώνυμο διαφόρων τύπων μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Τότε εμφανίζεται μια πρώτη σοβαρή οικιστική καινοτομία, με τα νεοκλασικά κτίρια, που χαρακτηρίζονται, τόσο από ένα ριζικό εκσυγχρονισμό στον τύπο και στον τρόπο κατασκευής, όσο και από μια ριζική αλλαγή στη γενικότερη εικόνα και εικονογραφία, του κτίσματος. Η ανάπτυξη των λαϊκών αυτών νεοκλασικών είναι συνδεδεμένη, με την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, αλλά και με τις επενδύσεις και δωρεές στην πατρίδα των ντόπιων μεταναστών, που έχουν αποκτήσει οικονομική δύναμη από διάφορες επιτυχημένες επιχειρηματικές και άλλες εργασίες στο εξωτερικό, κυρίως στην Αίγυπτο. Πέρα όμως και πάνω απ όλα, αντανακλά το βλέμμα των ποιο εύρωστων οικονομικά στρωμάτων του ελληνισμού της διασποράς της εποχής, τα οποία αποσαφηνίζουν και διατυπώνουν σε κτισμένο χώρο, την εθνική τους συνείδηση, μέσα στο κυρίαρχο ιδεολογικοαισθητικο ρεύμα ελληνικού διαφωτισμού, της πρόσφατα απελευθερωμένης Ελεύθερης Ελλάδας. Αυτός είναι ίσως και ο λόγος που η μετέπειτα Ιταλική κατοχή σχεδόν απαγορεύει το κτίσιμο κτιρίων με τέτοια αρχιτεκτονικά ιδιώματα. Τα νεοκλασικά της Λέρου δεν έχουν μελετηθεί καθόλου, αν και διαθέτουν πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση με αντίστοιχα σε άλλα νησιά του Αιγαίου. Χαρακτηρίζονται κυρίως από έναν υγιή ρομαντισμό, μια αθωότητα και ένα όραμα. Όραμα ανθρώπων, που είχαν την τύχη να ζήσουν την εικόνα μιας Άλλης Ελληνιστικής Ελλάδας, της συμφιλίωσης και όχι της συνύπαρξης των διαφορετικών Πολιτισμών. Ανθρώπων που είχαν κυρίως την τύχη στη μικρή ζωή τους, να κρατήσουν το όραμα τους ζωντανό και νικητήριο.

Με την Ιταλική Κατοχή μετά το 14, επόμενη τρομακτικής έντασης ριζοσπαστική αλλαγή, δια της βίας και από έξω επιβεβλημένη, η οποία αφήνει, παράλληλα με τις όποιες καταστροφές, έργο εκσυγχρονιστικό μοναδικό, πρωτόγνωρου για το νησί μεγέθους και ομορφιάς. Ο φασισμός στην Ιταλία σε αντίθεση με την Γερμανία, δεν πολεμά το μοντέρνο κίνημα στην Αρχιτεκτονική. Παράλληλα επειδή ίσως τα έργα του στο νησί, έχουν κυρίως αξία χρηστική και όχι προβολής, όπως σε άλλα μεγαλύτερα νησιά της Δωδεκανήσου, επειδή ίσως επίσης, λειτουργεί σε εντελώς παρθένο έδαφος και με συνολικό τρόπο, αφήνει πίσω του ένα έργο μοναδικό στην κλίμακα και την ποιότητα του. Ο τόπος ακόμη και σήμερα αντλεί από αυτό. Το έργο των Ιταλών στο νησί, ελάχιστα έχει μελετηθεί στις λεπτομέρειες του, πίσω από την πρώτη του εικόνα. Αν και καταστρέφεται καθημερινά από την άγνοια και αδιαφορία των σημερινών κατοίκων, αποτελεί το μοναδικό ζωντανό μνημείο μεσοπολεμικής βιομηχανικής αισθητικής στο νησί .

Με την Ενσωμάτωση και τον Εμφύλιο η Λέρος χρησιμοποιείται με απόλυτα απαξιωτικο τρόπο από το κεντρικό Κράτος ,υποβαθμίζεται και στιγματίζεται έναντι ικανών αργυρίων για τον ντόπιο πληθυσμό η μέρος του. Σχολές για το παιδομάζωμα της άλλης πλευράς, εξορίες, Ίδρυμα ψυχασθενών. Αυτή η ιδιότυπη υπανάπτυξη απ τη μια δημιουργεί μια στρατιά δημοσίων υπαλλήλων εκ του προχείρου, που επαφίεται στον άκοπο βιοπορισμό και πλουτισμό, εγκαταλείποντας τις όποιες τοπικές παραγωγικές δραστηριότητες, από την άλλη όμως σώζει τον τόπο από φαινόμενα μαζικού καταναλωτικού τουρισμού, που εμφανίζονται στα νοτιότερα μεγάλα νησιά, με τελικά αποτελέσματα αμφίβολης ωφέλειας για τις τοπικές κοινωνίες .

Έτσι η μεταπολίτευση βρίσκει το νησί σχεδόν ανέγγιχτο οικιστικά, σε αντίθεση με πολλά άλλα, τα οποία στο μεσοδιάστημα, σχεδόν καταστράφηκαν από πολυκατοικίες, πολυώροφα και πανωσυκωματα. Ακόμη και η μεγάλη οικιστική ανάπτυξη που ακολούθησε στα επόμενα χρόνια μέχρι σήμερα θα έλεγε κανείς, πως σχετικά μικρή καταστροφή προκάλεσε, σε σχέση με αλλού, παρά τον σχεδόν ανύπαρκτο αρχιτεκτονικό έλεγχο στη τήρηση των εγκεκριμένων μελετών, και την πλειάδα των αυθαιρεσιών και κακοποιήσεων, τόσο του οικιστικού όσο και του φυσικού πλούτου του νησιού.

Αυτή η βουβά συγκρουσιακή και αντιφατική εξέλιξη, προσφέρει σήμερα ένα ιδιαίτερα ιδιόμορφο και γοητευτικό περιβάλλον, το οποίο δεν χαρακτηρίζεται τόσο από την καθαρότητα των επί μέρους ιστορικών περιόδων, αλλά από την τελικά συμβατή, με το πέρασμα του χρόνου, σχεδόν συμφιλιωμένη, συνύπαρξη έντονων διαφορών δίπλα –δίπλα στον ίδιο τόπο. Ταπεινά ανώνυμα κτίσματα κολλημένα με νεοκλασικά, αυτά με τη σειρά τους κολλημένα με κλασσικά μοντέρνα της ιταλικής περιόδου, και τέλος αυτά με τη σειρά τους δίπλα σε σύγχρονα σχεδιασμένα από μηχανικούς κτίσματα, με αναφορές σε ένα τυπικά κυκλαδίτικο ύφος που ουδέποτε ιστορικά υπήρξε στο νησί.

Τέλος η σχέση του κτισμένου με την θάλασσα σε πάμπολλα σημεία του νησιού και ειδικά στην Αγ Μαρινα, είναι από τις πιο αυθεντικές και μοναδικές, σαν προϊόν μιας πολύ αργής και συλλογικής διαδικασίας μικρών, πράγματι αναγκαίων, επεμβάσεων χωρίς τη βία, την ευκολία και την ταχύτητα, ενός από τα πάνω κεντρικού σχεδιασμού. Το συγκεκριμένο νησί φυσικά διαθέτει και το απολύτως αντίθετο μοντέλο, σε μια πολύ έγκυρη εκδοχή του, το Λακκι, με τον σχεδιασμό από τους ιταλούς του λιμανιού και της παραλίας του.

Η Ελλάδα είναι γεμάτη από παραθαλάσσιους οικισμούς που καταστράφηκαν όταν ένας αγράμματος πρόχειρος και ανόητος εκσυγχρονισμός έβαλε λεωφόρους ανάμεσα στον οικισμό και τη θάλασσα, καταστρέφοντας ανεπίστρεπτα την μικρή, ανθρώπινη και όμορφη, κλίμακα στο χαρακτήρα τους .

Γ. Αστική πυκνότητα και κλίμακα του Τόπου.

Σε μια εποχή όπου το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης παντού στον κόσμο είναι αυτό της υπερσυγκεντρωσης, κεφαλαίων, φυσικών και τεχνιτών πόρων, ανθρώπων πληροφορίας και γνώσεων -τελικά αυτό της διαχείρισης της κοινωνίας μέσα από την συγκέντρωση της εξουσίας σε πολύ λίγα χέρια -και τα αστικά του πρότυπα είναι παρθενογενέσεις και τερατογενεσεις ανιστόρητες, μεγάλων νέων πόλεων, τύπου Dubai, η κάθε Λέρος αποτελεί μια πρόκληση, όντας η σπάνια επιβίωση της δυνατότητας για ένα εναλλακτικό, βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο μικρής κλίμακας πόλης, όπου εκ των πραγμάτων κυριαρχεί η αποκέντρωση και η αυτονομία. Πόσο μάλλον όταν αυτός ο τόπος είναι ένα θαυμαστό για το μικρό του μέγεθος σταυροδρόμι και χωνευτήρι διαφορετικών συμφιλιωμένων μεταξύ τους Πολιτισμών αργά αργά με το πέρασμα του χρόνου. Το νησί σήμερα είναι το θέατρο, ο τόπος της καθημερινής σε όλα τα επίπεδα σύγκρουσης της ύβρεως με την αρετή, με την αρχαιοελληνική σημασία των λέξεων, η σκηνή ενός αρχαίου δράματος .

Η Λέρος είναι η δυνατότητα ενός καινοτομικού μοντέλου κοινότητας, που λειτουργεί με γνώμονα το μέτρο στις πρωτοβουλίες της. Είναι η δυνατότητα μιας κοινότητας που αντλεί όραμα και δυνάμεις κυρίως από το δικό της ιδιαίτερο πρόσωπο στον κόσμο, την ίδια στιγμή που έχει τα μάτια της ορθάνοικτα σε κάθε σύγχρονη τεχνολογία.

Ζωτικό και κρίσιμο μέγεθος αυτής της δυνατότητας είναι η Αστική κλίμακα του νησιού, ιστορικό προϊόν του ιδιαίτερου και αντιφατικού τρόπου με τον οποίο αναπτύχτηκε μέχρι σήμερα. Το νησί πέρα από τους αρχικούς πυκνούς οικιστικούς του πυρήνες, ήδη από τον 19ο αιώνα, απλώθηκε οριζόντια συγκροτώντας τελικά μια σχεδόν ενιαία νέα πόλη, με κλίμακα αρκετά μεγάλη για να θεωρηθεί μικρή, και αρκετά μικρή για να θεωρηθεί μεγάλη. Στα πλαίσια αυτής της πόλης η οικογενειακή οικονομία είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη. Καθένας μπορεί να έχει τον κήπο, το περιβόλι και τα ζωντανά του για να καλύψει τις οικογενειακές του ανάγκες. Η έννοια του αστικού εδώ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με εκείνην του αγροτικού στον ίδιο τόπο, γεννώντας μια άλλη διάσταση . Αποστάσεις μικρές από την μια άκρη του νησιού στην άλλη, με πυκνές εναλλαγές φυσικού και κτισμένου. Το νησί διαθέτει όλα τα προσόντα για να μην στερείται τίποτε. Τα πάντα έχουν μια προσβασιμότητα και προσπελασιμοτητα σχεδόν με το άπλωμα του ανθρώπινου χεριού . Εδώ ο χρόνος διαστέλλεται, δεν τον αναζητάς, σχεδόν σου περισσεύει, όταν στις μεγάλες μητροπόλεις συστέλλεται. Οι άνθρωποι εδώ έχουν αληθινές δυνατότητες πραγματικής και ουσιαστικής επικοινωνίας πέρα της εικονικής μέσω των ηλεκτρονικών δικτύων . Η ποικιλία και εναλλαγή των διαφορετικών τοπίων και τόπων , διευρύνει το βλέμμα και τις λειτουργιές του ανθρώπινου οργανισμού, τονώνοντας τις ανθρώπινες δημιουργικότητες. Αυτός ο τόπος ευφραίνει καρδιαν ανθρώπων και δεν είναι καθόλου συμπωματική η χρήση της λέξης ομορφιά από τους ντόπιους με υπερβολική συχνότητα .

Δ. Συλλογική συνείδηση και όραμα.

Αυτός ο τόπος, όπως εξάλλου ολόκληρη η Ελλάδα σήμερα, στερείται παντελώς κοινωνικής συνείδησης. Από την αγροτική μεσαιωνική κοινωνία μεταπήδησε στη μεταβιομηχανική, χωρίς να γνωρίσει βιομηχανική επανάσταση όπως η πλειοψηφία των λαών της Ευρώπης, ιστορικό γεγονός με τα καλά του και τα κακά του. Στερείται παντελώς της αίσθησης πως το δικό μου καλό περνά μέσα από το κοινό καλό και το ανάποδο. Λες και η μόνη ζωντανή συλλογική συνείδηση είναι αυτή της πειρατείας. Ο Δημόσιος χώρος δεν είναι παρά ο χώρος από τον οποίο θέλουμε να αρπάξουμε τα πάντα χωρίς να είμαστε διατεθειμένοι να χαρίσουμε τίποτε, και είναι αυστηρά διαχωρισμένος από τον δικό μας ιδιωτικό χώρο. Αυτή η συνείδηση ίσως εξηγείται, από το γεγονός του ότι όλος ο πλούτος, πάντα ερχόταν απ έξω, από τη θάλασσα, ερημην των ντόπιων κατοίκων, και η επί τόπου διαχείριση του, από τους εκαστοτε κρατούντες, γινόταν με ιδιοτέλεια και χωρίς κανόνες. Οι ιστορίες κατασπατάλησης απίστευτων πόρων, που εισέρευσαν μέσω του ιδρύματος στο νησί, τις τελευταίες δεκαετίες, από ντόπιους και ξένους, είναι τουλάχιστον βάσιμες ενδείξεις της κυρίαρχης νοοτροπίας που επικρατεί.

Σήμερα η αντιστροφή αυτής της εμπεδωμένης νοοτροπίας, προϋποθέτει την ύπαρξη οράματος με καθαρή στρατηγική κατεύθυνση, συγκεκριμένη και εφικτή, στηριγμένη κυρίως στην αυτογνωσία, τα προικιά και τις εφεδρείες του ίδιου του τόπου. Στα πλαίσια μιας τέτοιας στρατηγικής χρειάζονται ισχυρές μικρές πρωτοβουλίες, που θα φέρουν συγκεκριμένα απτά και πρακτικά θετικά αποτελέσματα. Μόνο οι καρποί τέτοιων υλοποιημένων έργων μπορούν να αναπτερώσουν ηθικά τους κατοίκους, δείχνοντας τους το δρόμο της εμπιστοσύνης στις δυνάμεις τους, και την αναγκαιότητα θέσμισης συλλογικών κανόνων με συμμετοχή και συναίνεση.

2. ΑΞΟΝΕΣ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Α. Ανάπτυξη και Προώθηση τοπικών κυρίως αγροτικών προϊόντων

Έχει δυστυχώς κυριαρχήσει η αντίληψη ,εν μέρει δικαιολογημένη ,πως δεν υπάρχουν τα περιθώρια να αναπτύξουμε τοπικές παραγωγές με εξαγωγικές δυνατότητες. Υπάρχει όμως ένας τομέας ,αυτός των επώνυμων βιολογικών προϊόντων ,ο οποίος ιεραρχεί την ποιότητα έναντι της ποσότητας και έχει δυνατότητες πολύ σοβαρής ανάπτυξης, χάρη στη μεγάλη βιοποικιλότητα του νησιού . Το ζήτημα του νερού , στοιχείου απαραιτήτου για κάθε καλλιέργεια ,μπορεί να λυθεί πέρα από συμβατικούς τρόπους , με την χρήση τεχνολογικά αναπτυγμένων μεθόδων ποτίσματος , εσωτερικά στο έδαφος με σταγόνες νερού, δηλαδή με ταχτικές βέλτιστης διαχείρισης υδάτινων πόρων.

Βήματα ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι

α. Η σύσταση τοπικής εγχώριας μπράντας κατά τα πρότυπα για παράδειγμα του μαστίχα σοπ

β. Η άμεση πιστοποίηση τοπικά παραγόμενων προϊόντων τυριά, μέλι ,κολιός ,γλυκά κα

γ. Η προώθηση της μπραντας σε επιλεγμένα δίκτυα καταστημάτων στην Ελλάδα και το εξωτερικό

δ. Η προώθηση της ιδέας για εμπλουτισμό της μπραντας με νέα προϊόντα καινοτόμων τοπικών καλλιεργειών

ε. Η δημιουργία δικτύου για την προώθηση των προϊόντων στην Ελλάδα και το εξωτερικό

Β. Τουριστική Ανάπτυξη

Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το είδος του τουρισμού που θέλουμε. Δεν θέλουμε και δεν μπορούμε να γίνουμε Κως η Ρόδος. Μια τέτοια προοπτική , ασύμβατη με το μέγεθος και τις συγκοινωνιακές πραγματικότητες του νησιού ,θα απαξίωνε για μια ακόμη φορά το μεγάλο μέρος του ντόπιου πληθυσμού και θα κατέστρεφε εντελώς τον τόπο. Αντίθετα το μέρος είναι ιδανικό για πολύ υψηλής ποιότητας και μικρής κλίμακας τουρισμό , βασισμένο στις ιδιαιτερότητες του τόπου. Ένα αγροτουριστικό μοντέλο ποιοτικού εναλλακτικού τουρισμού στηριγμένο κυρίως στην εξοχική κατοικία , όπου οι κλασσικές τουριστικές μονάδες είναι πολύ μικρές και παίζουν κυρίως δευτερεύοντα υποστηρικτικό ρόλο.

Αυτή η κατεύθυνση χρειάζεται.

α. Αλλαγή της νοοτροπίας των ίδιων των κατοίκων. Συναίσθηση του γεγονότος ότι καταστρέφοντας την όποια κληρονομία τους καταστρέφουν το παρόν τους και το μέλλον των παιδιών τους

Συναίσθηση του ότι ψυχή της όποιας δυνατότητας πλούτου για τον τόπο , είναι η ιδιαίτερη ταυτότητα του. Συναίσθηση τέλος πως ποιοτικός τοπικός τουρισμός δεν μπορεί να υπάρχει με μόνο εισαγόμενα προϊόντα καθημερινής διατροφής, πόσο μάλλον σε ένα τόπο που διέθετε στο πολύ πρόσφατο παρελθόν του απόλυτη επάρκεια από ντόπια ποιοτικά αγροτικά προϊόντα.

Με άλλα λόγια ποιοτικός τουρισμός σε αγροτουριστικά πλαίσια προϋποθέτει την επιλεκτική επανακαλλιεργεια του τόπου

β. Επίλυση του ζητήματος της διαχείρισης των σκουπιδιών με την όποια πιο σύγχρονη και ανταποδοτική μέθοδο προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία. Αντιμετώπιση του ζητήματος της καθαριότητας των παραλιών. Αντιμετώπιση του ζητήματος της καθαριότητας στους δρόμους μέσα και έξω από τους οικισμούς, Στόχος η καθαριότητα στο νησί στα επόμενα χρόνια να συγκρίνεται μόνο με βορειοευρωπαικες πόλεις .

γ. Αναβάθμιση της εικόνας των οικισμών και των τοπίων του νησιού. Απαλλαγή από σύγχρονες πρόχειρες κακέκτυπες κατασκευές οι οποίες προκειμένου να αντιμετωπίσουν πρόσκαιρες ανάγκες πολλές φορές παράνομες και αυθαίρετες καταστρέφουν την συνολική εικόνα. Το θέμα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο τόσο μελετών από διάφορες επιστημονικές πλευρές όσο και ουσιαστικού διαλόγου ανάμεσα στους άμεσα ενδιαφερόμενους κατοίκους. Γεγονός είναι πως στο συγκεκριμένο θέμα υπάρχει και τεράστιο θεσμικό κενό, μιας και οι υπάρχουσες διατάξεις για τους Παραδοσιακούς οικισμούς, απαγορεύουν γενικά, χωρίς να προτείνουν λύσεις- απαντήσεις στις σύγχρονες ανάγκες.

δ. Αναβάθμιση ποιοτική των ήδη υπαρχουσών τουριστικών μονάδων και δημιουργία νέων με πολύ αυστηρά ποιοτικά κριτήρια. Ποιοτικό κριτήριο δεν σημαίνει τουρκομπαροκ . Σημαίνει απλά αντιμετώπιση ουσιαστική των σύγχρονων αναγκών διημέρευσης και υγιεινής. Σημαίνει πολυτιμοτητα και πλούτο στον τρόπο παροχής της υπηρεσίας με αφοπλιστική ευγένεια και μέσα ουσιαστικά , απλά ,αδρά , πρωταρχικά , αυθεντικά και συμβατά με το ζωντανό φυσικό περιβάλλον της περιοχής.

ε. Αξιοποίηση της ανενεργής ακίνητης Δημοτικής περιουσίας μέσα από σχέδια συνολικής αξιοποίησης της , με συνεργασίες η παραχωρήσεις σε ιδιώτες στα πλαίσια μιας κατεύθυνσης ανάπτυξης του τόπου με σαφές στρατηγικό σχέδιο συμβατό με τα παραπάνω .

3. ΑΜΜΕΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Α. Προώθηση υπαρχόντων και νέων τοπικών προϊόντων

Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν στήσει με επιτυχία αντίστοιχα εγχειρήματα. Το ζήτημα είναι το πώς θα μπορούσε ο Δήμος -στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του στο νέο θεσμικό πλαίσιο του Καλλικράτη- να βοηθήσει και στηρίξει συγκροτημένες πρωτοβουλίες σε μια τέτοια κατεύθυνση , σε συνεργασία με ιδιώτες, που πιστεύουν στην ιδέα , και είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν και να ρισκάρουν.

Β. Προώθηση της ιδέας να ξαναδούμε με σοβαρότητα την εικόνα των οικισμών του νησιού, υπό το πρίσμα τόσο της διατήρησης της ουσίας στον όποιο χαρακτήρα τους όσο και της ευρηματικής απάντησης στις σύγχρονες ανάγκες τους, μέσα από την διοργάνωση διεθνών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών ιδεών. Η σωστή διοργάνωση ενός τέτοιου εγχειρήματος θα συμβάλλει παράλληλα στην έμμεση αλλά ουσιαστική προβολή του τόπου σε ένα διεθνές και ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένο κοινό , αυτό της διεθνούς κοινότητας των αρχιτεκτόνων και και οχι μονο.

Συγκεκριμένα προτείνουμε την προκήρυξη διεθνών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών ιδεών, με θέμα προτάσεις ανάπλασης , με ήπιες παρεμβάσεις και ενσωμάτωση σύγχρονων χρήσεων , σε τρία διαφορετικά και χαρακτηριστικά θαλάσσια μέτωπα του νησιού , το Λακκι ,την Αγ.Μαρινα και τα Αλιντα . Αυτοί οι διαγωνισμοί μπορούν να προβάλλουν τις πολλαπλές ιδιαιτερότητες του τόπου, καταθέτοντας ένα πλούτο εναλλακτικών προτάσεων, σύγχρονων παρεμβάσεων, οι οποίες, χωρίς να αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία του, δίνουν λύσεις σε πραγματικές ανάγκες που σήμερα αντιμετωπίζονται με προχειρότητα. Το κόστος ενος τετοιου εγχειρηματος πρέπει να αποτιμηθεί σε σχέση με τα αποτελέσματα του, τόσο όσον αφορά στην έμμεση, ποιοτική και ουσιαστική σε διεθνές επίπεδο, διαφήμιση του τόπου, όσο και όσον αφορά στον πλούτο των ιδεών και λύσεων που θα συγκεντρώσει ο Δήμος και η κοινωνία του νησιού. Ποτέ μέχρι σήμερα οι κάτοικοι του νησιού δεν είχαν την ευκαιρία να δουν μαζί δεκάδες συγκροτημένες εναλλακτικές προτάσεις και εικόνες, εφαρμοσμένες σε πραγματικούς καθημερινούς και οικείους τους χώρους στο νησί. Η εμπειρία αυτή θα διευρύνει τους αισθητικούς τους ορίζοντες και θα βοηθήσει στην ουσιαστική συναίνεση και συμμετοχή τους, την ώρα των πραγματικών παρεμβάσεων. Υπάρχουν ακόμη διαθέσιμες επιδοτήσεις για τέτοιες αναμορφώσεις και μπορεί ο Δήμος στη συνέχεια με τις αντίστοιχες μελέτες και προτάσεις να τις διεκδικήσει. Με δεδομένη την πολιτική βούληση του Δήμου, εφόσον υπάρξει συναίνεση και συμμετοχή των κατοίκων, είναι εφικτή η δραματική βελτίωση της εικόνας και της πραγματικότητας του νησιού στα αμέσως επόμενα χρόνια.

Ιδέα πλαίσιο προκήρυξης, διεθνών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών για τα θαλάσσια μέτωπα τριών οικισμών της νήσου Λέρου σε συνδιοργάνωση με τον Δήμο Λέρου

Κεντρική Ιδέα: DUBAI ή ΛΕΡΟΣ ένα σύγχρονο δίλημμα

Α. Γιατί ένας αρχιτεκτονικός διαγωνισμός σε ένα μικρό νησί, ένα μικρό τόπο και μάλιστα γιατί σε τρεις διαφορετικές μικρότερες περιοχές αυτού του τόπου.

Η αλήθεια της μεγάλης εικόνας βρίσκεται στην πραγματικότητα της μικρής εικόνας.

Ένα έγκυρο μακροσκοπικό βλέμμα προϋποθέτει καλό μικροσκόπιο.

Η εποχή μας, μας δίνει τη δυνατότητα

Τόσο από άποψη μέσων (τεχνολογία )

Δηλαδή δυνατότητας αντιμετώπισης του συγκεκριμένου με όρους εφαρμόσιμους- ρεαλιστικούς

όσο και από άποψη ώριμης αναγκαιότητας στην κοινωνία να ασχοληθούμε με ζητήματα κτισμένου και περιβάλλοντος

ιεραρχώντας το ουσιαστικό και πραγματικό έναντι του τυπικού και μαζικού.

Η ουσιαστική αντιμετώπιση της επίλυσης ενός τέτοιου ζητήματος προϋποθέτει ενασχόληση με το απολύτως συγκεκριμένο και ιδιαίτερο.

Δεν υπάρχουν λύσεις τυπικές-συνταγες έτοιμες για παντού και πάντα. Η με άλλα λόγια δεν υπάρχουν ουσιαστικές λύσεις έξω από Συγκεκριμένο τόπο, συγκεκριμένο χρόνο, Συγκεκριμένη κοινωνία και συγκεκριμένους ανθρώπους

Τρία διαφορετικά μέτωπα μπορεί να σημαίνουν και τρεις διαφορετικούς κόσμους που επιζητούν τρεις διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης. Μόνο ένας μικρός συγκεκριμένος τόπος μπορεί να είναι η ευκαιρία και η πρόκληση αντιμετώπισης ζητημάτων έξω από στερεότυπα, έξω από έτοιμες δοκιμασμένες λύσεις και μόνο όταν με το προτεινόμενο έργο σου,  δεν σε αφορά μόνο και κύρια η αναγνώριση από διεθνή ιερατεία του κλάδου που σχεδιάζουν και συσκέπτονται για την λύση των ζητημάτων του κόσμου ερημην του, άλλα κυρίως η επί της ουσίας αποδοχή, από τους ίδιους τους τελικούς αποδέκτες του έργου, τους ανθρώπους και την κοινωνία του τόπου.

Γιατί μόνο σε ένα μικρό τόπο η αρχιτεκτονική θα μπορούσε να έχει μια κάποια ελπίδα να τους συγκινήσει μια στάλα στ αλήθεια, μόνο σε ένα μικρό τόπο θα μπορούσε να έχει μια κάποια ελπίδα να τραγουδηθεί, να την σιγοψιθυρίσει μελωδικά ο κόσμος, μόνο σε ένα μικρό τόπο η αρχιτεκτονική θα μπορούσε μιλώντας ουσιαστικά για το αύριο να διευρύνει το οπτικό πεδίο των κατοίκων -πόσο μάλλον σε μια άγρια καταθλιπτική περίοδο- και να υπαινιχτεί δρόμους-διεξοδους στηριγμένους στην ιδιοπροσωπια του τόπου.

Για να θελήσουμε να προσπαθήσουμε να υπερβούμε τα αδιέξοδα μας, πρέπει πρώτα να πιστέψουμε πως έχει νόημα και μας αξίζει να το κάνουμε. Μόνο η αυτογνωσία και ο εκσυγχρονισμός της ζωντανής μας παράδοσης μπορούν να στηρίξουν μια τέτοια προσπάθεια, φωτίζοντας τα ίχνη από τις πραγματικές εφεδρείες και τα προικιά μας, τη μόνη περιουσία μας που δεν μπορεί να διατελεί υπό καθεστώς πτώχευσης. Προϋπόθεση μιας τέτοιας λειτουργικής δράσης είναι η ενασχόληση- πέρα από πίνακες μορφές και διαγράμματα- με πράγματα που έχουν συνειδητή η ασυνείδητη ουσιαστική βιωματική αξία για τους ντόπιους και ξένους τελικούς αποδέκτες του έργου μας.

Προϋπόθεση είναι η ενασχόληση με το συγκεκριμένο στην απτή, δεδηλωμένη και απόλυτα σαφή και ορατή πλευρά του στη ζωντανή καθημερινότητα και το βλέμμα του ανυποψίαστου κάτοικου που εν τέλει στ αλήθεια ποτέ δεν ξεγελιέται. Ένας τέτοιος τρόπος αντιμετώπισης της δουλείας του αρχιτέκτονα ενώ απευθύνεται εστιασμένα σε μια απολύτως ιδιαίτερη και τοπική πραγματικότητα, μπορεί να είναι Παράδειγμα με διεθνή υπερτοπική αξία.

Σε μια εποχή που το αληθινό πρόβλημα της κρίσης πέρα από ποσότητες και νούμερα, είναι κατά βάθος πρόβλημα που αφορά στον τρόπο και τις μεθόδους διαχείρισης του κοινωνικού σε παγκόσμιο επίπεδο ο φόβος φυλαει τα έρημα μόνο όταν το όποιο εναλλακτικό μοντέλο δεν έχει τόπο να συγκατοικήσει με τα όνειρα του, δεν έχει παράδειγμα εφαρμόσιμο και επιβεβαιωμένο από την ίδια τη ζωή και τα πράγματα. Για τους έχοντες και κατέχοντες την γνώση, την παιδεία και την ευαισθησία, είναι ζήτημα πίστης, καθαρής βούλησης, καθαρής σκέψης, επιμονής και υπομονής και πρωταρχικά ευτυχίας η δυστυχίας της Συγκυρίας.

Β. Ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά κάθε ενός επί μέρους τόπου

Λακκί / Κεντρικός αυταρχικός από τα πάνω ολικός σχεδιασμός και η σύγχρονη αργή αλλά σταθερή αποσύνθεση του.

Δομή μοντέρνου επενδυμένη με μια λιτή εικονογραφία θυμίζει εικόνες που συναντάμε στην ζωγραφική του Ντε Κιρικο.

Δείγμα μοντέρνου εφαρμοσμένο –γέννηση πόλης εκ του μηδενός. Εξαιρετική τεχνολογία εισαγόμενη της εποχής υλοποιημένη σε σημαντικό της μέρος με ντόπιο εργατικό δυναμικό που εκπαιδεύτηκε και συνδύασε την μαστορική του με τεχνολογίες και μεθόδους νέες-εισαγωμενες,  πέτρινα κτίσματα με μπέτινες πλάκες, τεχνολογίες βιομηχανικών μωσαϊκών με χειροποίητους τρόπους εφαρμογής, υπερσύγχρονα για την εποχή βιομηχανικά εξαρτήματα, εφαρμοσμένα σε χειροποίητα ξύλινα κουφώματα.

Κύριο πρόβλημα του σήμερα η εγκατάλειψη και η αλλοίωση. Μια σχεδόν ακατοίκητη πόλη, ένα ζωντανό κουφάρι με πολλά αχρησιμοποίητα άδεια κτίσματα.

Αγ. Μαρίνα / Το παλιό ψαράδικο λιμάνι του νησιού.

Τόπος με ορατά τα σημάδια του περάσματος του χρόνου για μια περίπου Χιλιετία . Από το μεσαιωνικό κάστρο στο λαϊκό ανώνυμο, από εκεί στα Νεοκλασικά, μετά σε μεμονωμένα κτίσματα μεσοπολεμικά των ιταλών και τέλος σήμερα αμήχανα σύγχρονα κτίσματα. Όλο το πέρασμα του χρόνου με τρομακτική πυκνότητα σε έναν μόνο τόπο

Τι κρατάς και τι αφήνεις; Τι είναι θεμιτό και τι αθέμιτο; Πως αντιμετωπίζεις σύγχρονες πραγματικές ανάγκες;

Άλιντα / Το θέρετρο των ντόπιων και ξένων παραθεριστών του 19ου αιώνα

Η σύγχρονη παραλία του νησιού που πνίγεται από τον παραλιακό δρόμο και την άσφαλτο. Ένας τόπος με αρκετά παλιά κτίσματα κυρίως νεοκλασικά εξοχικά με κήπους και περιβόλια και με πολλά καινούρια χωρίς χαρακτήρα κτίσματα η ακόμη χειροτέρα με επίφαση χαρακτήρα μεσογειακού κυκλαδίτικου η δεν ξέρω τι.  Ένας τόπος που εύκολα μπορεί να καταντήσει Λούτσα

Το τι προτείνεις για αυτούς τους τόπους, δεν μπορεί να είναι το ίδιο για όλους μιας και τότε λειτουργείς με στραβισμό για το σήμερα και το χθες τους και οδηγείς τα πράγματα σε μια ομογενοποιήσει και ισοπέδωση όσον αφορά το αύριο του νησιού συνολικά.

Γ. Ζητήματα στα οποία ο διαγωνισμός καλείται να δώσει απαντήσεις

Επίπεδο πολεοδομικό

Πως διαχειρίζεσαι το κυκλοφοριακό πρόβλημα χωρίς να καταστρέψεις την κλίμακα στη σχέση του κτισμένου με τη θάλασσα;

Πως επεμβαίνεις στον αστικό ιστό;

Επίπεδο κτιριακό

Δειγματοληπτική αντιμετώπιση κτίσματος η μικρής ενότητας κτισμάτων

Ανάγκη εσωτερικών δημόσιων χώρων διαβίωσης για τους χειμερινούς μήνες,

ανοιχτών στη θέα και το τοπίο, δυνατότητα που δεν προσφέρουν τα παλιά κτίσματα με τα μικρά ανοίγματα.

Επίπεδο αστικού σχεδιασμου

Σκίαστρα –πέργκολες –φύτευση

Εφήμερες κατασκευές

Κατασκευαστικό ύφος και ήθος νέων χρηστικών κατασκευών.

Στηθαία δρόμων παγκάκια δημόσιος φωτισμός.

Διάλογος σύγχρονου και παλιού.

Πως εντάσσονται νέες και πράσινες τεχνολογίες;

Θεσμικό πλαίσιο

Αφορά σε οικισμούς που έχουν χαρακτηρίσει παραδοσιακοί. Πως ξεφεύγεις από το σφιχτό πλαίσιο της όποιας εφορίας μνημείων χωρίς να οδηγηθείς σε πλήρη αφανισμό της όποιας τοπικής ταυτότητας;

Πως αντιμετωπίζεται εναλλακτικά η Λογική των λιμενικών ταμείων η οποία διαχειρίζεται κάτω από ένα ασφυκτικό γραφειοκρατικό πλαίσιο όλα τα Θαλάσσια μέτωπα;


Ιανουάριος 2011

Κυράνης Ανδρέας

Αρχιτέκτονας Μηχανικός ΕΜΠ.